http://www.esperanto-sat.info/article245.html

L’Europe à la recherche d’une langue commune



A titre de documentation, qui ne signifie nullement une approbation globale de tous les points énoncés, voici quelques traces fort intéressantes sur les premières démarches concrètes qui ont visé une unification de l’Europe sur la base de principes démocratiques et non autoritaires. Elles apparaissent dans l’"Enciklopedio de Esperanto" éditée en 1933 par "Literatura Mondo" (Budapest) sous les mots "Europa lingvo" (p. 130), "Paneuropo" (p. 432), "USE" (p. 554 et 555), "USE-EHhO" (p. 555) et "Zauner" (p.586).

Voir aussi l’"Appel aux diplomates" lancé par le Dr Zamenhof en janvier 1915. Les ouvrages, publications et auteurs mentionnés donnent matière à une recherche plus étendue. Certaines idées exprimées appellent des commentaires et il est nécessaires de situer ce débat dans le contexte politique de l’époque : en 1933, Hitler s’emparait du pouvoir. Compilation et traduction : Henri Masson

Remarque : dans l’original, le S de USE et de Statoj porte un accent circonflexe qui lui donne le son sh, donc "ouché" en acronyme ou "ou cho é" en épelant, même chose pour le H de EHO dont le son équivaut à celui du j espagnol..

Europa lingvo. Des dirigeants du mouvement USE (V. ce mot) proposent (et utilisent) ce nom au lieu de espéranto pour les motifs suivants. L’origine naturelle de la langue serait mieux soulignée par cette désignation parce que, pour les masses, le nom espéranto a toujours la signification de langue artificielle. Le fait que l’espéranto soit la synthèse des langues indo-européennes a été lui aussi bien connu jusqu’à nos jours, mais on n’a pas utilisé, suffisamment souligné, sa classification scientifique et son inscription parmi les langues indo-européennes. Ce n’est pas dans la structure qu’il faut chercher la cause du fait qu’il n’a pas encore conquis les masses, mais dans la méthode de propagande jusqu’à maintenant inadéquate, entachée d’erreur, etc. (Lisez USE-EHO, mai 1933) "Les espérantistes japonais constatent que si l’avis sur l’espéranto comme "la langue européenne" était pris par la majorité de nos "samideanoj" [personnes partageant la même idée] européens, la propagation de notre langue en Orient serait gravement mise en danger." (D’après la résolution du 21ème congrès Japonais d’Espéranto, 3 novembre 1933)

Paneurope. Mouvement qui vise l’union des États d’Europe comme ligue d’États et union douanière dans l’intérêt de la paix, la liberté et l’économie européennes. Le principal initiateur du mouvement est le comte Richard Coudenhove-Kalergi, qui en 1923 avait édité sa première brochure sur la Paneurope. Le mouvement paneuropéen veut atteindre son but "par la création d’une nouvelle opinion publique, par le fait de convaincre et d’enthousiasmer les dirigeants européens et les peuples pour l’idée européenne ; par un mouvement de masses qui, en prenant de l’ampleur, incitera les partis, organisations et gouvernements à aller dans le sens d’une union européenne".

L’organisation internationale est l’Union paneuropéenne (à Vienne) qui, en 1926, a organisé son premier congrès. L’Union paneuropéenne a des sections dans de nombreux pays. Le programme de Paneurope dit à propos du multilinguisme en Europe : "La Suisse donne la preuve la plus vivante, que des membres de trois des plus grandes nations du continent européen peuvent vivre ensemble en paix, dans la liberté et l’égalité des droits comme communauté politico-économique, et donc que le multilinguisme n’est pas une entrave invincible pour Paneurope." [1].

D’après Coudenhove-Kalergi, on n’aura l’intention d’adopter l’espéranto comme langue officielle de Paneurope que si les masses l’exigeront. (Lors d’un discours prononcé à Budapest le 6 mai 1930). Paneurope a beaucoup d’adeptes parmi les espérantistes. L’un des militants les plus fervents a été le Dr Edmund Sós qui, pour l’idée, a fait une vaste propagande, publié des articles, principalement dans Heroldo de Esperanto (HdE) Il fonda des sections d’espéranto au sein de l’Union paneuropéenne, traduisit le manifeste de Paneurope en espéranto et édita une brochure de 16 pages "Que veut l’Union paneuropéenne ?" à environ 10 000 exemplaires. Lors des Congrès Universel d’Espéranto de Budapest, Oxford et Cracovie (1929-1931) se tinrent des réunions spécialisées parmi lesquelles celle de Budapest fut une manifestation réussie ; y participèrent presque 300 personnes ; l’organisateur fut L. Kökeny. A noter aussi : un mémorandum du "Feu espérantiste" de Barcelone (octobre 1930) au ministre des affaires étrangères pour l’adoption de l’espéranto lors de la mise en route de la Confédération européenne, quelques articles de Gaston Waringhien et, comme oeuvre pionnière, la brochure de V. Zielinski "Europo unuigita" (Europe unifiée) en espéranto et en français, 1921, Constantinople.

(Compilation : USE)

USE. (abréviation du nom : États-Unis d’Europe). Parallèlement au Mouvement paneuropéen (voir ce mot) naquit et évolua (longtemps hors de l’attention du public) l’idée d’États-Unis d’Europe et le programme USE fut rédigé. Les principales différences entre le programmes de Paneurope et des USE sont : a) La future puissance mondiale se divise — d’après le programme paneuropéen — en cinq parties (États-Unis, Grande-Bretagne, Paneurope, Japon, URSS) alors que le programme des USE ne se divise qu’en deux parties : l’hémisphère occidental, déjà dirigé actuellement par les États-Unis, et l’hémisphère oriental, dirigé à l’avenir par USE ; b) Devront aussi participer aux USE — en fonction de diverses causes géopolitiques et sociales — la Grande-Bretagne et la Russie ; c) Comme langue officielle, le Mouvement paneuropéen propose l’anglais pendant que, d’après le programme des USE, l’espéranto est destiné à devenir la langue auxiliaire des USE. Pour relier fortement et durablement les États européens, le programme des USE propose des armées, une politique douanière et extérieure communes et une monnaie unifiée. Tactique : fonder pour toute l’Europe une organisation politico-économique (Parti USE), qui a pour tâche de réaliser le programme USE par le système parlementaire. D’après les dirigeants de USE, les espérantistes sont destinés à devenir les initiateurs et les promoteurs du mouvement USE. Organe : USE-EHO. Édition : "Libro" (= Livre) ; Timisoara I, Roumanie. Littérature spécialisée : Josef Zauner : "Der Zusweg USE", (La Voie vers le Parti européen, L’issue USE) ; le même : "La Europanismo" (L’Européanisme). D’après Zauner

USE-EHO. Journal pour faire la propagande pour la réalisation des USE (voir ce mot) parmi les espérantistes. Fondateur, éditeur et rédacteur Josef Zauner, Timisoara, 1 rue Lonovichi, Roumanie. Premier numéro : janvier 1930. Quatre numéros sont parus avec 24 pages en tout de format 24x 32 cm. De janvier 1931 à juillet 1933 parurent 8 numéros avec 32 pages de 32x48 cm. Rédaction vigoureuse, articles intéressants et illustrations adroites sur le problème européen et pour la propagande des USE.

ZAUNER. (tssaounère) Josef (pseudo : J. Düa) Allemand, libraire. Né le 18 novembre 1895 à Engelebrunn (Roumanie). Fonda l’édition USE à Leipzig en 1921 et il est depuis ce temps l’initiateur et le principal artisan du programme USE : États-Unis d’Europe. Depuis 1930, il édite et rédige le journal USE-EHO, organe de l’européanisme à Timisoara. En 1932, il fonda la Club des amis des USE en Roumanie. Pour diverses raisons, il fait la propagande pour l’espéranto comme langue européenne. A écrit : "La elvojo USE"), 1923 (aussi en allemand), et "Der Weg zur Europa-Partei" (La voie au Parti européen), 1931 ; "La Europanismo" (L’Européanisme).


[1] VOIR ce qui se passe 3/4 de siècle après


Eŭropo en serĉado de komuna lingvo



Cele al dokumentado, kiu ne signifas entutan aprobon de la elvokitaj punktoj, jen tre interesaj spuroj pri la fruaj konkretaj klopodoj kiuj celis unuecigon de Eŭropo surbaze de principoj demokrataj kaj ne aŭtoritataj. Ili aperas en la "Enciklopedio de Esperanto", eldonita en 1933 de "Literatura Mondo" (Budapeŝto) sub la vortoj "Eŭropa lingvo" (p. 130), "Paneŭropo" (p. 432), "USE" (p. 554 et 555), "USE-EHO" (p. 555), kaj "Zaŭner" (p.586). Vidu ankaŭ la "Alvoko’n al la diplomatoj" kiun lanĉis D-ro Zamenhof en januaro1915. La cititaj verkoj, publikigaĵoj kaj aŭtoroj havigas materion por pli vasta serĉado. Certaj esprimitaj ideoj vokas komentojn, kaj necesas situi tiun debaton en la politika situacio de tiu epoko : en 1933, Hitler kaptis la povon.Kompilado kaj traduko : Henri Masson

Rimarko : en la originalo, la "S" de USE surhavas cirkumfleksan akcenton, same pri la H de EHO.

Eŭropa lingvo. Gvidantoj de la USE-movado (v.) proponas (kaj uzas) tiun nomon anstataŭ E pro la sekvaj motivoj. Per tiu ĉi nomigo estus pli akcentata la natura deveno de E, ĉar ĉe la amasoj la nomo E ĉiam signifas artefaritan lingvoprojekton. La fakto, ke E estas la sintezo de l’indo-eŭropaj lingvoj, estis ankaŭ ĝis hodiaŭ bone konata, sed oni ne eluzis, akcentis sufiĉe ĝian sciencan enordigon kaj envicigon inter la indo-eŭropajn lingvojn. Ne en la strukturo de E estas serĉenda la kaŭzo de tio, ke ĝi ne akiris ankoraŭ la amasojn, sed la ĝisnuna malĝusta, erara prop. metodo, ktp. (L. USE-EĤO, majo 1933.) "La japana E-istaro konstatas, ke se la opinio pri E kiel "la eŭropa lingvo" estus alprenata de la plimulto de niaj eŭropaj samideanoj, la disvastiĝo de nia lingvo en la Oriento estus grave endanĝerigita." (El rezolucio de la 21-a Japana E Kongreso, 3 nov. 1933)

Paneŭropo. Movado, kiu celas unuiĝon de ŝtatoj de Eŭropo kiel ŝtatligo kaj doganunuiĝo por la intereso de la eŭropaj paco, libereco kaj ekonomio. La ĉefa iniciatinto de la movado estas grafo Riĉard Coudenhove-Kalergi, kiu en 1923 eldonis sian unuan broŝuron pri P. La P-movado volas atingi sian celon "per kreo de nova publika opinio, per konvikigo kaj entuziasmigo de l’eŭropaj gvidantoj kaj popoloj por la eŭropa ideo ; per amasmovado, kiu kreskante instigos la partiojn, organizojn kaj registarojn en senco de eŭropa unuiĝo". La int. organizo estas : P-Unio, (en Wien), kiu en 1926 arangis sian unuan kongreson. P-Unio havas sekciojn en multaj landoj. La programo de P. diras pri la multlingveco de Eŭropo : "Svisujo donas la plej vivan pruvon, ke anoj de tri plej grandaj nacioj de l’eŭropa kontinento povas kune vivi pace, libere kaj egalrajte kiel politika-ekonomia komuneco, ke do la multlingveco ne estas nevenkebla malhelpo por P. " Laŭ Coudenhove-Kalergi E-n oni intencos nur tiam akcepti kiel oficialan lingvon de P. se amasoj postulas tion. (El parolado en Budapest, 6 majo 1930). Inter la E-istoj P. havas tre multajn adeptojn. Plej fervora batalanto por P. estis d-ro Edmund Sós, kiu faris por la ideo vastan propagandon, aperigis multajn artikolojn precipe en H.D.E. Li fondis E-sekcion de la P-Unio, tradukis E-en la P manifeston kaj eldonigis 16 paĝan broŝuron "Kion volas P-Unio ?" en ĉ. 10 000 e-roj. Dum la UK en Budapest, Oxford kaj Kraków (1929-31) okazis fakkunvenoj, el kiuj tiu en Budapest estis tre sukcesa manifestacio, ĉeestis preskaŭ 300 personoj ; aranĝinto estis L. Kökeny. Estas notindaj ankoraŭ : memorando de la E-anara Fajro" en Barcelona (okt. 1930) al la hispana ministro por eksteraj aferoj por adopto de E ĉe starigo de la Eŭropa Konfederacio, kelkaj artikoloj de G. Warinĝien, kaj kiel pionira verkaĵo la broŝuro de V. Zielinski "Eŭropo unuigita" en E kaj franca lingvoj, 1921, Konstantinopolo. (Komp. USE.)

USE (mallongigo de la nomo : Unuiĝintaj Statoj de Eŭropo). Paralele kun la Paneŭropa-movado (v.) estiĝis kaj evoluiĝis (longtempe ne publike) la USE-ideo kaj fariĝis la USE-programo. La ĉefdiferencoj inter la Paneŭropa kaj USE-programo estas : a) La estonta mondpotenco dividiĝas — laŭ la Paneŭropa programo — je kvin partoj (USA, Britujo, Paneŭropo, Japanujo, USSR), dume tiu laŭ la USE-programo dividiĝas nur je 2 partoj : je la okcidenta hemisfero, gvidata jam nun de USA, kaj je la orienta hemisfero , gvidota de USE ; b) al USE devos partopreni — laŭ diversaj geopolitikaj kaj sociaj kaŭzoj — ankaŭ Britio kaj Rusujo ; c) la Paneŭropa-movado, kiel oficialan lingvon por la Paneŭropa-Unio, proponas la anglan, dume laŭ la USE-programo E estas destinita fariĝi la oficiala helplingvo de USE. Por forte kaj daŭre kunligi la eŭropajn ŝtatojn, la USE-programo proponas komunajn armeon, dogan- kaj eksterpolitikon kaj unuecan valuton. Taktiko : fondi por tuta Eŭropo ekonomipolitikan organizaĵon (USE-partion), kiu havas la taskon parlamentsisteme realigi la USE-programon. Laŭ la gvidantoj de USE la E-istoj estas destinataj fariĝi la iniciatoroj kaj la ekigantoj de la USE-movado. Organo : USE-EHO. Eldonejo : "Libro", Timiŝoara I, Rumanujo. Fakliteraturo : Jozef Zaŭner : "Der Aŭsweg USE), (La Vojo al la Eŭropo-Partio, La elvojo USE) ; la sama : L’Eŭropanismo" Laŭ Zaŭner

USE-EHO. Gazeto por propagandi inter E-istoj realigon de USE (v.) Fondinto, eld. kaj red. Josef Zauner, Timiŝoara, Str. 1 Lonoviĉi, Rumanujo. Unua n-ro : jan 1930. Aperis 4 n-roj entute kun 24 paĝoj formato 24x32 cm. De jan. 1931 ĝis jul. 1933 8 n-roj kun 32 paĝoj 32x48 cm. Vigla redaktado, interesaj artikoloj kaj lertaj ilustraĵoj pri la eŭropa problemo kaj por prop. de USE.

ZAUNER (caŭner) Josef (ps. J. Düa) germano, libristo. Nask 18 nov. 1895 en Engelebrunn (Rumanujo). Fondis la USE-eldonejon en Leipzig, 1921 kaj depost tiu tempo estas inicianto kaj ĉefa laboranto por la USE-programo : Unuiĝintaj Ŝtatoj de Eŭropo. Depost 1930 eld. kaj red. la gazeton USE-EHO, organo de la eŭropanismo en Timiŝoara. En 1932 fondis la Klubon de la USE-amikoj en R. Pro diversaj motivoj propagandas E-n kiel eŭropan lingvon. Verkis : "La elvojo USE", 1923 (ankaŭ germane), kaj "Der Weg zur Eŭropa-Partei" ("La vojo al la Eŭropa-Partio), 1931 ; "la Eŭropanismo".